Dwór i park podworski w Krzyszkowicach

Dawny dwór w Krzyszkowicach zbudowany został w widłach trzech potoków: Głogoczówki, Krzyszkowianki i Skawinki. Był to obiekt parterowy z początku XIX w., zastępujący drewnianą siedzibę szlachecką z 1762 r. Gruntowna przebudowa na przełomie XIX i XX w. oraz rekonstrukcja podjęta po czasach powojennej dewastacji w 1982 r. z przeznaczeniem na dom wczasowy bardzo zmieniły oryginalny kształt architektoniczny dworu. Wokół rozciąga się założony na początku XIX w. park krajobrazowy.

 

Nieistniejący dziś dwór zbudowany w XIX w.z wykorzystaniem elementów budynku starszego z 1768 r.

Od 1869 do 1885 (śmierci w niewyjaśnionych okolicznościach) majątek w Krzyszkowicach był własnością i główną siedzibą księżnej Augusty de Montléart.

Historia:

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1238 r. kiedy to spadkobiercy rycerza Krzyszka, Lewosz i Krzyszek sprzedali wieś Teodorowi z Gliwic, który ofiarował ją cystersom ze Szczyrzyca. Lokacja na prawie niemieckim nastąpiła w 1354r.kiedy właścicielem był Imbram z Tworkowej. Następnym znanym właścicielem był Mikołaj Wiernek h. Janina, a później Dersław z Borzymowa, który wstępując do klasztoru Kanoników Regularnych przy kość, Bożego Ciała prawdopodobnie wniósł wieś w posagu. W 1772 r. nastąpiła kasata zakonu. Niedługo po niej Krzyszkowice sprzedano Włodzimierzowi Dębskiemu. Kolejnym właścicielem był Łukasz Lewita-Dobrzański, za którego czasów (w 1836) doszło do pożaru w wyniku którego spłonęły zabudowania dworskie i prawdopodobnie ucierpiał również dwór. Od L. Dobrzańskiego przed 1869 r. odkupiła go księżna Augusta de Montléart właścicielka wielu majątków w okolicach Myślenic. Księżna zarządzała dużym gospodarstwem i prowadziła szeroką działalność społeczną i charytatywną. W dworze urządziła szpital dla okolicznej ludności i prawdopodobnie gruntownie go przebudowała. Możliwe, że to wówczas nastąpiła wymiana drewnianych ścian na murowane i zmiana układu wnętrz na właściwy nie tyle dla dworu, co dla XVII wiecznej mieszkalnej budowli w majątku, np. oficyny. Dekoracja i architektura ryzalitu wskazują na późniejszy czas jego powstania, prawdopodobnie na przełomie XIX/XX w. Jedyną przesłanką, że dwór (przynajmniej częściowo) powstał przed XIX w. Jest data 1768 (końcowy okres gdy majatek należał do zakonu) odkryta na jednej z belek stropowych. W testamencie księżna de Montléart zapisała Krzyszkowice Natalii Dobrzańskiej, po której dziedziczyła córka, Róża z Dobrzańskich Chrząszczewska. Po jej śmierci majątek kupił w 1926 r. Konstanty hr. Romer z Jodłownika. Ostatnią przedwojenną włąścicielką Krzyszkowic była od 1942 r. Teresa, córka Konstantego. Po 1945 r. dwór zamieszkiwali liczni lokatorzy, był też siedzibą m.in. szkoły, kółek rolniczych, Gromadzkiej Rady Narodowej. Do 1948 dwór był pod dachem czterospadowym, pokrytym łupkiem kieleckim, z wieżyczkami /?/ na narożach. W 1959 (w chwili sporządzenia starej karty „tzw.zielonej”) w dworze mieściły się 3 mieszkania, biura prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej, biblioteka i świetlica. W latach 80. XX w. dwór służył (lub raczej miał służyć) jako ośrodek szkoleniowo-rekreacyjny KOBL „Opakometr” w Krzyszkowicach. Zlikwidowano wtedy obramienia okien na południowej elewacji i wymieniono stolarkę oraz tynki. W sierpniu 1987 zawalił się strop w pomieszczeniu po zachodniej stronie salonu. W 1989 r. o dwór upomnieli się spadkobiercy, którzy odzyskali go w 1999 r. Obecny obiekt wzniesiono ok. 2013 roku.

Założenie dworskie znajduje się w centralnej części wsi, kilkaset metrów na zachód od kościoła parafialnego pw. Św. Anny. Obecny budynek dworu wzniesiony dokładnie w miejscu starego i na nim wzorowany. Obiekt oryginalny na rzucie prostokąta z wydatnym, czteroosiowym ryzalitem nieco przesuniętym na osi środkowej w elewacji frontowej. Pierwotnie w układzie dwutraktowym z zaburzeniami. Po odbudowie elewacja frontowa symetryczna 12 osiowa. (przed odbudową ściana po lewej (pn.) stronie ryzalitu była 2-osiowa). Nowy dach -czterospadowy z lukarnami. Spadek dachu jak i rozmieszczenie lukarn wzorowane na przedwojennej bryle dworu. Pierwotnie budynek był podpiwniczony (nie wiadomo czy piwnice zostały zachowane). Również park pod rządami obecnych właścicieli stopniowo odzyskuje swój kształ, zbliżony do tego co możemy obserwować na archiwalnych mapach. 3 stawy po wschodniej stronie założenia które jeszcze kilka lat temu były zarosnięte i zaniedbane obecnie ponownie są dobrze czytelne a nowy budynek na pn.-zachód od dworu swoim kształtem (rzut w kształcie litery „L”) i lokalizacją odpowiada dawnemu budynkowi gospodarczemu. Z wyposażenia dworu zachował się piękny piec kaflowy z około 1885 roku, wykonany w manufakturze w Nieborowie. Obecnie można go zobaczyć w Muzeum Regionalnym, czyli w Domu Greckim w Myślenicach.