Kościół pw. św. Jakuba na Stradomiu w Myślenicach

Późnogotycki kościół filialny pw. św. Jakuba na Stradomiu stoi w miejscu, gdzie zapewne powstał pierwszy myślenicki kościół parafialny – drewniany pw. NMP. Istniał on na pewno w 1325 r., kiedy umieszczono go w spisach tzw. świętopietrza. W 1480 r. odnotował istnienie drewnianego kościoła także Jan Długosz, jednak już wkrótce potem, przed końcem XV w., powstał późnogotycki kościół murowany. Zniszczony w okresie „potopu” przez Szwedów, został wkrótce potem odbudowany. Władze austriackie zamknęły świątynię, przeznaczając ją na potrzeby wojskowego magazynu, a potem planowały jej rozbiórkę. Jednak niszczejący budynek kupił mieszczanin Jan Traczowski, przeprowadził jego remont i w 1815 r. podarował miastu. Wtedy też kościół otrzymał obecne wezwanie. Pod koniec XIX w. zmieniono sklepienie, dodano dzwonnicę oraz kruchtę wg projektu Stanisława Odrzywolskiego, który nadał im charakter neogotycki. Wyposażenie wnętrza kościoła reprezentuje głównie barok. Rozciągający się obok cmentarz założono na początku XIX w. Znajdują się tu mogiły zasłużonych obywateli miasta, legionistów Piłsudskiego oraz kwatera żołnierzy polskich poległych w walkach z Niemcami podczas kampanii wrześniowej 1939 r. Na cmentarzu pochowano również czerwonoarmistów, poległych z kolei zimą 1945 r. w okolicy Myślenic. Do północnej nawy kościoła przylega grób Nieznanego Żołnierza z 1925 r., do którego dodano płytę upamiętniającą 120 mieszkańców Myślenic – ofiary niemieckiego terroru czasów okupacji 1939–45.

 

W tym miejscu wzniesiono pierwszy kościół w Myślenicach, macierzysty w stosunku do późniejszego kościoła przy rynku. Pierwotnie była to drewniana świątynia pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny, usytuowana w centrum wiejskiej osady na Stradomiu, istniejącej jeszcze przed lokacją miasta. W latach 1325-1327 wzmiankowano o istnieniu tutaj pierwszej myślenickiej parafii.  Pod koniec XV wieku, może ok. 1490 roku, wzniesiono tutaj gotycki kościół murowany, który do dziś zachował swój średniowieczny charakter. W kolejnych wiekach świątynia ulegała zniszczeniom i kolejnym przebudowom. W drugiej połowie XVII wieku kościół spłonął w wyniku działalności wojsk szwedzkich, a Austriacy zrobili tu w 1800 roku magazyn wojskowy. W 1808 roku Austriacy wystawili zdewastowany budynek na sprzedaż. Kupił go wtedy myślenicki mieszczanin Jan Traczowski i dzięki jego staraniom kościół został odremontowany w latach ok. 1810 – 1814. W 1886 roku kościół zyskał drewniane sklepienie, a w roku 1898 doczekał się generalnego remontu według projektu Sławomira Odrzywolskiego. Obok kościoła znajduje się neogotycka dzwonnica (z 1890 r.) i cmentarz z barokową bramą i klasycystycznymi nagrobkami.

 

Kościół Świętego Jakuba   –   rzymskokatolicki   kościół filialny   znajduje się Myślenicach, w   województwie małopolskim. Kościół należy do   parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Myślenicach. Budynek został wpisany do   rejestru zabytków   nieruchomych   województwa małopolskiego.

Historia:

W XIII w. po wschodniej stronie wzgórza na Stradomiu, istniała pierwotna osada myślenicka z drewnianym kościołem, potwierdzonym źródłowo w 1325 roku. Kościół ten pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Panny Marii istniał jeszcze w 1480 roku. Obecny murowany wybudowany został w ostatnich latach XV wieku. W 1655 r. został zniszczony przez   Szwedów   i dopiero po kilkunastu latach odnowiony. W latach 1800–1810 został przeznaczony na wojskowy magazyn, a następnie wystawiony na licytację z przeznaczeniem do rozbiórki. Mieszczanin Jan Traczowski kupił ten obiekt, gruntownie wyremontował i w 1815 r. przekazał miastu. Nadano mu nowe wezwanie – św. Jakuba Apostoła. W 1886 r. nawę nakryto nowym drewnianym stropem, w 1891 wybudowano dzwonnicę. W 1891 r. według projektu   Sławomira Odrzywolskiego   dobudowano zakrystię, a po zachodniej stronie   kruchtę.

Architektura:

Budynek murowany,   orientowany,   oszkarpowany, jednonawowy.   Prezbiterium   węższe od nawy, podwyższone o jeden stopień, ograniczone balustradą, zamknięte trójbocznie.

Wystrój i wyposażenie:

W latach 80 i 90 XIX wieku prawie całe wyposażenie z drewna wykonał artysta, snycerz z   Radziszowa   Walenty Wisz, według własnego projektu. Podpisy autora występują w wielu miejscach. Na ołtarzu głównym wyryty jest napis:   Naśladownictwo zastrzega sobie autor tych ołtarzy W.W.

Ołtarze:

• Ołtarz główny w stylu eklektycznym z przewagą elementów neoromańskich. Nastawa ołtarzowa wsparta jest na cokole, dwukondygnacyjna. W dolnej kondygnacji w centrum występuje obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem autorstwa   Jana Jerzyczki z 1814 r., na zasuwie płaskorzeźba św. Jakuba Młodszego.

Po bokach w półkoliście zamkniętych niszach, między pilastrami widoczne figury św. Pawła i św. Piotra. W zwieńczeniu medalion z Archaniołem Gabrielem otoczony słonecznymi promieniami. Głowice kolumn i   pilastrów   ozdobione są główkami aniołów, kwiatami, rozetami.

• Z lewej strony nawy znajduje się dwukondygnacyjny ołtarz św. Floriana. Centralnie figura św. Floriana, po bokach z lewej św. Barbara, po prawej św. Szymon. W zwieńczeniu widoczny medalion z płaskorzeźbą św. Marii Magdaleny.
• Z prawej strony nawy znajduje się ołtarz Michała Archanioła. Centralnie płaskorzeźba św. Michała Archanioła, po lewej św. Andrzej Apostoł, po prawej św. Katarzyna Aleksandryjska. W zwieńczeniu medalion z płaskorzeźbą św. Jana Chrzciciela. Wszystkie trzy ołtarze umieszczono w 1886 roku. Rzeźby i snycerka są pozbawione polichromii. W ołtarzu głównym nisze są koloru błękitu pruskiego, kolumny są   marmoryzowane   czernią. W ołtarzach bocznych występują dekoracyjne   uszaki. Gzymsy i trzony kolumn są marmoryzowane w   kolorze   czerwono   ugrowym.

Ambona:

W 1895 r. z fundacji Henryki Gumińskiej, Wit Wisz wykonał także eklektyczną ambonę. Kazalnicę podtrzymuje słup w formie pnia drzewa z konarami i korzeniami wchodzącymi w kamienną, trzystopniową podstawę. Między konarami Wisz umieścił rzeźbione symbole   ewangelistów: anioła – św.Mateusza, wołu – św. Łukasza, lwa – św. Marka, całego orła – św. Jana. Na korpusie ambony znajdują się stojące figury czterech ewangelistów. Na zaplecku widoczna płaskorzeźba Chrystusa niosącego krzyż oraz sygnatura „W. Wisz” ozdobiona uszakami.   Baldachim   w formie związanych liści palmowych, na podniebiu Duch Św. pod postacią gołębicy w promienistej glorii. Na ambonę prowadzą proste schody, ozdobione po bokach ornamentem roślinnym. Balustrada wykonana w formie półkolistych   arkad, listwy arkad i gzymsy pomalowane są na kolor czarny. Balustrada ozdobiona jest ażurową snycerką.

Pozostałe wyposażenie:

• Ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, namalowany przez Jana Jerzyczki na podstawie dawnego zniszczonego;
• laskowanie z   maswerkiem, wypełniające okno w południowo-wschodniej ścianie zamknięcia prezbiterium;
• dwie późnobarokowe ławy;
• barokowy krucyfiks z XVII wieku;
• kilka skromnych   epitafiów   mieszczan myślenickich;
• przy wschodniej ścianie prezbiterium jest umieszczona kapliczka, a w niej znajduje się   fresk   Głowa Chrystusa   pochodzący z XVII wieku;
• drewniany barokowy krucyfiks z XVII wieku;
• po lewej stronie nawy ostrołukowy portal;
• chór muzyczny Wisz wykonał wspólnie z Wojciechem Samkiem (prowadził on Zakład Rzeźby Artystycznej w Bochni od 1885 roku). Widoczne są tu figury 12 świętych, od lewej strony: pośrodku Michał Anioł, oraz Stanisław Biskup męczennik, Wojciech, Jadwiga Śląska, Kinga, Florian, Jan Kanty, Kazimierz, Wincenty Palloti, Stanisław Kostka, Jolanta, Teresa z Avila, Jacek.

Otoczenie:

Na początku XIX w. cmentarz z rejonu dzisiejszej (2020) ulicy Orkana przeniesiono w bezpośrednią okolicę kościoła. Około 1845 r. poszerzono go w kierunku zachodnim. Wiele nagrobków zostało odnowionych w ramach corocznych Myślenickich kwest „Dar serca”. Na tym cmentarzu spoczywają, m.in.:

• grób Wojciecha Mossor – najstarszy grób i pomnik zachowany w tym miejscu z 1849 roku;
• zespół 11 zbiorowych kwater w których spoczywa 194 żołnierzy   Armii Czerwonej   z 38 Armii   4 Frontu Ukraińskiego;
• Stanisław Majewski;
• Eugeniusz Uchacz – żołnierz   I Brygady Legionów Polskich;
• symboliczny nagrobek   Ppłk. Jana Dunina Brzezińskiego;
• Jan Szczęsny Płatkowski;
• Michał Kostrzewski – uczestnik   Powstania Listopadowego;
• Władysław Ponurski;
• 7 żołnierzy polskich;
• Rajmund Bergel;
• Grób Nieznanego Żołnierza z płytą z 1925 r. oraz tablicą ze 120 nazwiskami mieszkańców Myślenic poległych i pomordowanych w latach 1939–1945.
• Piotr Pitala – uczestnik   powstania styczniowego;
• Emil Schünke – uczestnik powstania styczniowego;
• Jan Schally – uczestnik powstania styczniowego, burmistrz Myślenic w latach 1868 – 1870, 1879 – 1883;
• Edward Klebert – uczestnik powstania styczniowego, burmistrz Myślenic w latach 1912 – 1914;
• Andrzej Marek – uczestnik powstania styczniowego, burmistrz Myślenic w latach 1874 – 1878.

Na grobie Eugenii Klakurkowej zm. w 1890 r. i jej córeczki Maniulki zm. w 1891 znajduje się płaskorzeźba anioła tulącego dziecko, autorstwa   Walentego Wisza.